ตญฺจ สมาธิํ สมาปชฺชนฺโต ตโต วา วุฏฺฐหนฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺตตฺตา สโตว สมาปชฺชติ สโตว วุฏฺฐหติฯ ยถาปริจฺฉินฺนกาลวเสน วา สโต สมาปชฺชติ สโต วุฏฺฐหติฯ ตสฺมา ยเทตฺถ ‘‘อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายติญฺจ สุขวิปาโก’’ติ เอวํ ปจฺจเวกฺขมานสฺส ปจฺจตฺตํเยว อปรปฺปจฺจยํ ญาณํ อุปฺปชฺชติ – ตํ เอกมงฺคํฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ เอวมิเมหิ ปญฺจหิ ปจฺจเวกฺขณญาเณหิ อยํ สมาธิ ปญฺจญาณิโก สมฺมาสมาธิ นาม วุตฺโตติฯ

ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนาฯ

(6.) ฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา

[805] ฉพฺพิเธน ญาณวตฺถุนิทฺเทเส อิทฺธิวิเธ ญาณนฺติ ‘‘เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหตี’’ติอาทินยปฺปวตฺเต (ที. นิ. 1.484; ปฏิ. ม. 1.102) อิทฺธิวิเธ ญาณํฯ อิมินา อวิตกฺกาวิจารา อุเปกฺขาสหคตา รูปาวจรา พหุธาภาวาทิสาธิกา เอกจิตฺตกฺขณิกา อปฺปนาปญฺญาว กถิตาฯ โสตธาตุวิสุทฺธิยา ญาณนฺติ ทูรสนฺติกาทิเภทสทฺทารมฺมณาย ทิพฺพโสตธาตุยา ญาณํฯ อิมินาปิ อวิตกฺกาวิจารา อุเปกฺขาสหคตา รูปาวจรา ปกติโสตวิสยาตีตสทฺทารมฺมณา เอกจิตฺตกฺขณิกา อปฺปนาปญฺญาว กถิตาฯ ปรจิตฺเต ญาณนฺติ ปรสตฺตานํ จิตฺตปริจฺเฉเท ญาณํฯ อิมินาปิ ยถาวุตฺตปฺปการา ปเรสํ สราคาทิจิตฺตารมฺมณา เอกจิตฺตกฺขณิกา อปฺปนาปญฺญาว กถิตาฯ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติยา ญาณนฺติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติสมฺปยุตฺตํ ญาณํฯ อิมินาปิ ยถาวุตฺตปฺปการา ปุพฺเพ นิวุตฺถกฺขนฺธานุสฺสรณสติสมฺปยุตฺตา เอกจิตฺตกฺขณิกา อปฺปนาปญฺญาว กถิตาฯ สตฺตานํ จุตูปปาเต ญาณนฺติ สตฺตานํ จุติยญฺจ อุปปาเต จ ญาณํฯ อิมินาปิ ยถาวุตฺตปฺปการา จวนกอุปปชฺชนกานํ สตฺตานํ วณฺณธาตุอารมฺมณา เอกจิตฺตกฺขณิกา อปฺปนาปญฺญาว กถิตาฯ อาสวานํ ขเย ญาณนฺติ สจฺจปริจฺเฉทชานนญาณํฯ อิทํ โลกุตฺตรเมวฯ เสสานิ โลกิยานีติฯ

ฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนาฯ

(7.) สตฺตกนิทฺเทสาทิวณฺณนา